Van crowdfunding naar internationale impact: hoe Fairphone de telefoonindustrie verandert

,,Je kan niet anders. Als je uiteindelijk als ondernemer geen bank weet te vinden die door alle risico hoepeltjes heen springt, dan is het Dutch Good Growth Fund van de RVO gewoon een must om het toch voor elkaar te krijgen.” Met deze woorden vat Noud Tillemans, CFO van Fairphone, de realiteit samen waarmee veel internationale ondernemers te maken krijgen. Banken zijn voorzichtig. Vooral als je een revolutionair product hebt dat nog moet bewijzen dat het commercieel succesvol kan zijn.

Fairphone wilde de telefoonindustrie op zijn kop zetten met een eerlijke, makkelijk te repareren telefoon. Maar het Amsterdamse bedrijf had hulp nodig om die ambitie waar te maken. De timing van dit verhaal is bijzonder actueel. Terwijl de wereld worstelt met chiptekorten en verstoorde toeleveringsketens, laat Fairphone zien hoe een relatief kleine speler toch internationaal kan groeien. Het Amsterdamse bedrijf verkoopt stabiel rond de 100 000 toestellen per jaar, met 105k in 2023–2024. En dat met een telefoon die juist langer mee moet gaan.

In deze aflevering van Grenzeloos Ondernemen vertelt Noud openhartig over de uitdagingen van internationaal ondernemen met een missiegedreven bedrijf. Samen met Tim van Galen van het Dutch Good Growth Fund (DGGF) schetst hij een realistisch beeld van hoe Nederlandse ondernemers internationale financiering kunnen regelen. Zelfs als traditionele banken afhaken.

Een telefoon die de wereld wil verbeteren

Fairphone begon in 2013 met een gedurfde crowdfundingcampagne. Oprichter Bas van Abel verkocht 25.000 telefoons voordat er überhaupt een product was. Noud kijkt er nog steeds verbaasd naar terug. ,,Toen stond er geld op de rekening maar was er nog geen telefoon. Maar dat was al meteen een gigantisch bewijs dat er heel veel vraag is voor een goed en eerlijk product.”

Die eerste telefoon was nog lang niet perfect. De Fairphone 2, de eerste modulaire telefoon ter wereld, ging regelmatig stuk. Noud is daar eerlijk over. ,,Het was niet per se het beste product. De consument moest wel wat geduld hebben met ons.” Maar het bedrijf leerde snel. De Fairphone 3 heeft een tien keer lagere field failure rate dan zijn voorganger.

Het concept van Fairphone gaat veel verder dan alleen een repareerbare telefoon maken. Het bedrijf wil de hele waardeketen ethischer maken. Van de mijnen in Congo waar kobalt wordt gewonnen tot de Chinese fabrieken waar de toestellen worden geassembleerd. Noud legt uit wat dat betekent. ,,We hebben bijvoorbeeld een restrictie op man-uren. Van ons mogen de mensen in de fabriek maximaal zestig uur per week werken. En als wij dat niet zouden doen dan werken zij er honderd.”

Deze aanpak vereist wel een ander businessmodel. Waar Samsung en Apple juist willen dat je snel een nieuwe telefoon koopt, wil Fairphone dat je hem zo lang mogelijk houdt. Noud ziet daar geen probleem in. ,,Er worden honderden miljoenen telefoons wereldwijd per jaar verkocht. Daar zijn we nog niet qua volumes dus er zijn nog genoeg telefoons te verkopen.”

Financiering voor een riskante missie

Toen Fairphone wilde opschalen voor de productie van de Fairphone 3, liep het bedrijf tegen een bekend probleem aan. Chinese leveranciers wilden vooruitbetaling. Maar de telefoons zouden maanden onderweg zijn voordat er geld binnenkwam uit de verkoop. ABN AMRO wilde wel helpen met een letter of credit faciliteit, maar alleen tegen volledig onderpand.

Noud schetst het dilemma. ,,ABN AMRO zou wel voor ons die belofte willen doen maar stel het is voor twee miljoen dan moeten wij eerst twee miljoen op hun rekening storten.” Dat geld kon het bedrijf beter gebruiken voor andere doelen. Bovendien waren de financiële resultaten nog wispelturig, wat banken nerveus maakte.

Hier kwam het Dutch Good Growth Fund om de hoek kijken. Tim had Fairphone ontmoet tijdens een presentatie voor Social Enterprise Nederland. Het verhaal sprak hem meteen aan omdat het perfect aansloot bij de doelstellingen van het fonds. Nederlandse bedrijven helpen internationaliseren naar opkomende markten, met positieve impact.

DGGF gaf garanties op zowel de letter of credit faciliteit als een factoring faciliteit voor debiteuren. Daardoor kon ABN AMRO de financiering aanbieden zonder dat Fairphone het volledige bedrag als onderpand hoefde weg te zetten. Voor Noud was dit de oplossing. ,,Het is uiteindelijk een vrij groot argument om die bank toch over de streep te krijgen om jou die faciliteiten te bieden.”

Tim benadrukt dat dit precies is waar het DGGF voor bedoeld is. Het fonds helpt Nederlandse bedrijven die een positieve impact willen maken in opkomende markten, maar waar banken te voorzichtig voor zijn. De focus ligt op sustainable development goals zoals decent work and economic growth.

Lessen uit een coronajaar

2020 was een turbulent jaar voor Fairphone. Niet alleen vielen winkels weg als verkoopkanaal, ook de toeleveringsketen raakte verstoord. Noud geeft toe dat ze de impact onderschatten. ,,We waren heel naïef door te denken dat die fabriek even dicht gaat en volgende week wel weer open zou zijn.”

De grootste les? Voorraad is duur, maar uitverkocht zijn tijdens een verkooppiek is nog pijnlijker. Noud legt uit wat er mis ging. ,,Als de winkels dicht zijn en er zijn geen sales, dat is één. Maar als er dan weer sales zijn en vervolgens heb je geen product, dat is wel extra pijnlijk.”

Voor internationale ondernemers heeft Noud drie concrete tips. Ten eerste: zorg voor lokale mensen die je belangen behartigen. ,,Wij hebben een vertegenwoordiger rechtstreeks in China waar onze telefoon wordt gemaakt. Daar woont iemand tegen de fabriek aan die daar alles controleert.”

Ten tweede: vertrouw niet alleen op contracten, maar zorg voor wederzijds belang. Je moet zorgen dat wat goed is voor jou ook goed is voor hen. Anders respecteren ze het contract niet altijd.

Ten derde: onderschat persoonlijk contact niet. Door corona was Noud meer dan een jaar niet in Azië geweest. Hij denkt dat veel problemen anders waren gelopen als hij daar wel was geweest. ,,Ik denk dat issues die we met onze leverancier hebben gehad ook wel anders waren gelopen als we daar toch wel af en toe waren geweest.”

Impact voorbij de eigen verkoopcijfers

Fairphone verkoopt nog altijd maar een fractie van wat de grote merken doen. Maar Noud ziet steeds meer navolging. ,,Je ziet nu heel veel andere telefoonmerken ook met eerlijke materialen in hun telefoon komen. Of dat nou gerecycled kobalt is of gerecycled goud, zo zijn wij ook ooit begonnen.”

De impact wordt nu ook door wetgeving ondersteund. Nieuwe EU-regelgeving die in 2025 van kracht wordt, verplicht alle smartphonefabrikanten om rekening te houden met reparatie en recycling. Precies de principes waar Fairphone zijn bedrijfsmodel op heeft gebouwd.

Ook Tesla toont interesse in de aanpak van Fairphone voor eerlijke metalen in batterijen. Het bewijst dat een klein bedrijf wel degelijk een hele industrie kan beïnvloeden door het goede voorbeeld te geven. Noud is optimistisch over de toekomst. Over vijf jaar wil hij tussen de 500.000 en een miljoen telefoons verkopen. Mogelijk ook in Amerika.

Voor Tim van DGGF is dit precies het doel. ,,Uiteindelijk is onze missie vooral om ervoor te zorgen dat banken dit alleen kunnen. Om te laten zien dat ook dit soort bedrijven uiteindelijk gefinancierd kunnen worden.”

Het mooiste compliment voor beide partijen? Dat er binnenkort mogelijk geen samenwerking meer nodig is omdat Fairphone sterk genoeg is geworden om zonder garanties te kunnen financieren.

*Deze podcast is opgenomen in 2021. Noud werkt niet meer bij Fairphone, hij is als CFO aan de slag bij SkyNRG. Tim werkt tegenwoordig bij Invest International. Het DGGF is daar ook naartoe verhuisd.